آموزش و پرورش استثنایی برنامه ها و تکالیفی است که شامل مدارس، کلاس های خاص و برنامه ها و خدمات طراحی شده برای رشد ظرفیت آموزشی کودکان و دانش آموزان استثنایی می شود. این آموزش که به منظور یکسان سازی منابع قابل تغییر و انعطاف پذیر و خدماتی که بتواند کودکان ناتوان را مورد حمایت قرار دهد، بر مبنای برنامه های مجزا و موازی یک مدرسه طراحی شده تا کودکان و دانش آموزان استثنایی نیز بتوانند به برنامۀ درسی عمومی دست پیدا کنند. آموزش و پرورش استثنایی محدود به جایگزینی دانش آموزان در مدارس و کلاس های خاص بر حسب توانمندی ها، تفاوت ها و نیازهای آنها نمی شود. این آموزش با درگیر ساختن آموزش عادی خدمات و آموزش های ویژه را در مدارس و سایر مکان ها فراهم می کند.
دانش آموزان استثنایی افرادی هستند که با چالش ها و ناتوانی هایی در زمینه های یادگیری، ارتباط و رفتار سازشی و هیجانی، رشد جسمی، نیازهای مراقبت و سلامت روبرو هستند. مشکلات آموزشی و رشدی ناشی از ناتوانی این دانش آموزان که به وسیله ارزیابی تعیین شده، در حدی است که یک برنامه طراحی شده برای دانش آموزان عادی نمی تواند پاسخگوی نیازهای آنها باشد. مشکلات مانع یادگیری شده یا روی عملکرد آموزشی کودک اثر نامطلوب می گذارد. این دانش آموزان برای این که بتوانند از آموزش بهره ببرند، نیازمند تغییراتی در محیط و منابع و برنامه های آموزشی و ارایه خدمات درمانی و توان بخشی هستند.
تعیین میزان شیوع هر ناتوانی با مشکلاتی نظیر تنوع معیارها و فنون و ابزارهای مورد استفاده برای شناسایی همراه است. برآوردها نشان می دهد یک نفر از هر شش دانش آموز حاضر در مدارس دارای مشکل هستند. این میزان 2.15 درصد سنین 6 تا 18 سال را شامل می شود، اما فقط سه درصد این دانش آموزان نیاز به آموزش خاص دارند و یک درصد نمی توانند در ارزیابی های طراحی شده برای دانش آموزان عادی شرکت کنند.
توصیف دقیق ویژگی های تمام افراد با این ناتوانی ها دشوار است. کودکان و دانش آموزان دامنه وسیعی از ویژگی ها را برحسب نوع و شدت ناتوانی و سن، نشان می دهند. در حقیقت، تفاوت میان افراد با ناتوانی بیش از شباهت های آنها است. از این رو طبقه بندهای متفاوتی از دانش آموزان استثنایی شده است. مشهور ترین طبقه بندی به گروه های اتیسم، عقب ماندگی ذهنی خفیف، آسیب گفتار یا زبان، ناتوانی یادگیری ویژه، آسیب شنوایی، آسیب های ارتوپدی، آسیب سلامت، آسیب بینایی، آشفتگی هیجانی ناتوانی های هیجانی، چند معلولیتی یا ناتوانی های چند گانه، تقسیم می شود.
در کشور ما با ادغام گروه ها، هفت گروه دانش آموزان کم توان ذهنی، دانش آموزان آسیب دیده شنوایی، دانش آموزان آسیب دیده بینایی، دانش آموزان دارای مشکلات ویژه یادگیری، دانش آموزان دارای مشکلات رفتاری و هیجانی، دانش آموزان معلول جسمی حرکتی و دانش آموزان چند معلولیتی، خدمات دریافت می کنند.
اهداف آموزش و پرورش استثنایی همان اهداف آموزش و پرورش عادی است، اما هدف اصلی آن به شکل خاص فراهم ساختن گستره ای از حمایت ها و خدمات انفرادی برای کمک به آموزش و پرورش دانش آموزان استثنایی به طریقی است که تفاوت ها و نیازهای آنها مد نظر قرار گیرد به گونه ای که بتوانند از برنامه درسی عمومی استفاده کنند. در واقع زمانی این هدف محقق می شود که کودکان و دانش آموزان روابط مثبت برقرار کنند، دانش ها و مهارت ها را یاد بگیرند و به کار ببرند، اقدام مناسبی را برای برآورد نیازهای خود انجام دهند و برای انتقال به مراحل بعدی زندگی و یا بزرگسالی آماده باشند.
برنامه های زیادی برای آموزش دانش آموزان استثنایی وجود دارد. این برنامه ها برای آموزش متناسب با سن طراحی می شود و مناسب با توانایی های هوشی، جسمی و اجتماعی و علایق کودک شکل می گیرد. فراهم ساختن برنامه های بسیار ساختار مند با اهداف روشن، خاص و معین که تمرکز آن بر نیازهای فردی هر کودک و آموزشی که در واقع گام به گام است، از ویژگی های برنامه های موفق است. برای هر دانش آموز معمولاً اهداف و روش های آموزشی متفاوتی مورد نیاز است، از این رو دانش آموزانی که از توانمندی های کمتری برخوردارند از برنامه های آموزشی خاص خود بهره مند می شوند.
تمرکز این برنامه در طی سال های ابتدایی بر رشد مهارت های تحصیلی و رشد ارتباط عملی است. به علاوه بر مهارت های زندگی روزمره تأکید می شود که برای کمک به مشارکت دانش آموز در فعالیت های اجتماعی و اوقات فراغت است. در طی سال های میانی تحصیل تأکید از روی برنامه های مهارت های عملی به مهارت های حرفه ای تغییر می کند و دانش آموز و خانواده اش برنامه ریزی برای انتقال به زندگی بزرگسالی را شروع می کنند. برنامه هایی که برای دانش آموزان که از توانایی ذهنی عادی برخوردار هستند، در نظر گرفته می شود مشابه به سایر دانش آموزان است اما برحسب ویژگی ها و نیازها و توانمندی های آنها مناسب سازی می شود.
بسیاری از مدارس استثنایی، حتی برای تامین وسایل رفت و آمد دانش آموزان معلول نیز مشکل مالی دارند.شاید آن ها را در یک کلاس و یک مدرسه کنار دیگر دانش آموزان مدارس عادی نبینیم، اما این ندیدن به این معنی نیست که آن ها از جشن شکوفه ها، اشتیاق بازگشایی مدارس و لذت روز اول مدرسه رفتن محروم هستند. هرساله هزاران دانش آموز دارای معلولیت، همزمان با بازگشایی مدارس وارد مدارس استثنایی می شوند و همان شور و حال اول مهر در مدارس کودکان استثنایی نیز موج می زند. دانش آموزان این مدارس به هفت گروه تقسیم می شوند و به نسبت نوع معلولیت خود در کلاس های درسی و گاه در مدارس استثنایی مختلف درس می خوانند. دانش آموزان نابینا، ناشنوا، معلول جسمی حرکتی، دانش آموزان دارای اختلالات رفتاری، دانش آموزان دارای اختلالات یادگیری، دانش آموزان کم توان ذهنی و دانش آموزان چند معلولیتی در زمره هفت گروه از دانش آموزانی هستند که در مدارس استثنایی تحصیل می کنند.
در سال های اخیر تلاش های زیادی شده که بسیاری از دانش آموزان مدارس استثنایی در مدارس عادی کشور تلفیق شوند و مثل دیگر دانش آموزان در مدارس عادی درس بخوانند. به خصوص دانش آموزان معلول جسمی - حرکتی و نابینایان، دو گروه مستعدی هستند که به راحتی امکان تحصیل در کنار دیگر دانش آموزان مدارس عادی را دارند و اگر امکانات مدرسه فراهم باشد، تحصیل آن ها در مدارس عادی به راحتی امکان پذیر است. اما در بسیاری از مدارس عادی، مدارس برای رفت وآمد دانش آموزان معلول جسمی - حرکتی مناسب سازی نشده است و همچنین کتاب های بریل و سایر تجهیزات درسی مورد نیاز برای تحصیل نابینایان فراهم نیست و به همین دلیل، برخی از این گروه دانش آموزان ناخواسته وارد مدارس استثنایی می شوند؛ در صورتی که اگر امکانات اولیه برای آن ها مهیا باشد، نیازی به حضور معلولان جسمی - حرکتی و نابینایان در مدارس عادی نیست.
مقدمه 4
کودکان فلج مغزی c.p: 11
اختلالات رفتاری کودکان استثنایی 11
املا گویی 12
مشکلات انشا نویسی کودکان کم توان ذهنی 12
فراموشی مطالب درسی 12
بد خطی و غلط نویسی تکالیف در منزل 13
چالش اختلال بیش فعالی 13
اختلال در خواندن 14
اختلال دیکته نویسی 17
راهکار آموزش کودکان فلج مغزی (C.P.) 20
راهکار هایی برای اختلالات رفتاری 20
شیوه های املا نویسی 22
شیوه انشا نویسی مشارکتی 24
چند پیشنهاد برای یادگیری بهتر دروس حفظی 24
رفع بد خطی و غلط نویسی تکالیف 25
اختلال بیش فعالی 26
راهکارهایی برای حل اختلال خواندن 28
راهکارهایی برای رفع اختلال دیکته نویسی 29
پیشنهادات و توصیه ها 31